वेदभक्त जोशी अमेरिकामा रहेका नेपालीहरुमा संभवत स्सवैभन्दा पुराना आप्रवासी हुनुहुन्छ । सन् १९६८ मा अमेरिका आउनु भएका जोशीले सन् १९७३ मा अमेरिका नेपाल सोसाईटी क्यालिफोर्निया सुरु गरेदेखि नै समाजसेवामा समर्पित हुनुभएको थियो । पछि कामबाट अवकाश पाएपछि विगत २४ वर्ष देखि सामाजिक काममा समय बितेको छ । स्वप्न भूमिको रूपमा चिनिने अमेरिकामा झन्डै आधा शताव्दि विताउनु भएका जोशी भावी पिढीका लागि मेहनत नै सफलताको कसी भएको सुझाव दिनुहुन्छ । मेहनत गर्दिन भन्ने र अनुशासनमा बस्न नरुचाउनेलाई अमेरिकामा सहज नहुने उहाँको ठम्याई रहेको छ । ८५ वर्षको उमेरमा पनि उहाँको उत्साह र सक्रियता देख्दा विदेशी भूमिमा नेपालीहरूको पहिचान दिन जोशी सफल हुनु भएको अनुभूति हुन्छ । गत साता सम्पन्न नेपाल अमेरिका पत्रकार सङ्घ नेजाको अधिवेशनमा भेट हुनुभएका जोशीसँग समृद्ध नेपालको सपना प्रवासी नेपालीको चाहना स्तम्भका लागि मधुकर अधिकारीले गर्नु भएको कुराकानीको सम्पादित अंशहरु:

म सन् १९६८ मा अमेरिका आएको हुँ । यस हिसाबले ४८ वर्ष भयो ।

अमेरिकी भूमिमा आफना प्रारम्भिक दिनहरुलाई कसरी स्मरण गर्नु हुन्छ ?

अमेरिका स्वर्ग भूमि हो भनेर त्यही वेलामा पनि सुनेको थिए । त्यसैले यहाँ आउँदा मलाई पनि रोमाञ्चक बनाएको थियो,जसरी पहिलो पटक पाइला टेक्ने नेपालीलाई कौतुहलता हुन्छ । साँच्चै यहाँको पूर्वाधार, कानुनी शासन र न्यूनतम आवश्यकताको लागि यो स्वर्ण भूमि हो । तर तपाईसँग मेहनत र ईमान्दारिता हुनै पर्छ ।

मेरो स्मरणमा भन्नु हुन्छ भने त्यो वेलामा केही पनि मिलेन । न खानपीन न त वातावरण नै, तर मिहिनेत गर्दा बिस्तारै सबै कुराहरू मिल्दै आए । त्यो समयमा नेपाली नभएपनि अमेरिकनहरुले सहयोग गरे । अहिले आएर हेर्दा एउटा जुग काटेको जस्तो अनुभूति भएको छ ।

खासमा नेपालबाट आउँदा अमेरिकामा डलरको बोट छ, टिप्न जाने हो भन्ने भ्रम हटाउनुपर्छ । म कानुन सम्मत तरिकाले मेहनत गर्छु र कमाई गर्छु भन्ने हो भने यो भूमिमा अथाह अवसर रहेका छन् । त्यसैले नयाँ आउनेहरुलाई मेरो सुझाव छ तपाईहरु समयको व्यवस्थापन,साथीभाईसँग परामर्श गर्दे अगाडि बढेको खण्डमा व्यवस्थित जीवन यापन गर्न सक्नुहुन्छ ।

यस्तो कुराको पछि लाग्नु हुन्न्, मातृभूमिको माया कहिल्यै मेटिन्न,आमाको माया मेटिन्छ र ? मेरो कुरा गर्नुहुन्छ भने अहिले पनि शिक्षामा लगानी गरेको छु,अर्थात् छात्रवृत्तिको माध्यमबाट जेहेन्दार विद्यार्थीलाई पढाई अगाडि बढाउन मद्दत गरेको छु । मलाई शिक्षा नै शक्ति हो जस्तो लाग्छ ।

मेरो विचारमा देशलाई समृद्ध बनाउने पूर्वाधार भनेको नै पहिलो बाटो,दोस्रो बिजुली र तेस्रो पानी हो । यसलाई व्यवस्थापन गर्न सक्यो भने उद्योग कलकारखाना सृजना हुने रोजगारी वढने यावत कुरा हुन्छ । त्यसपछि मानिसको दिनचर्यामा कायपलट आउँछ । त्यसैले मेरो विचारमा यी विषयलाई जतिसक्दो चाँडो व्यवस्थापन गर्न सबै लाग्नु पर्छ ।

यत्रो वर्ष विदेश बस्नु भयो, मातृभूमिको सामु देखिएको चुनौती के हो जस्तो लाग्छ हेर्नोस,खासमा बाहिर बसेर अनावश्यक टिप्पणी गर्नुहुन्न मेरो विचारमा जो मानिसले जे काम आफ्नो जिम्मेवारीमा आएको छ त्यसले निस्स्वार्थ भावले काम गरयो भने देश कहाँवाट कहाँ पुग्थ्यो । विकास बोकेर जाने मान्छे होस, समाजसेवामा जाने मान्छे होस सबैले देश बनाउन आएका हुन भन्ने भावनाले काम गरेको खण्डमा देशलाई समृद्ध बनाउन सकिन्छ ।

मलाई मेरो जीवन कालमा मातृभूमि समृद्ध भएको हेर्ने इच्छा त छ । तर त्यो पूरा हुने सम्भावना देखेको छैंन् । 

किनकि म संविधान जारी हुने समयमा नेपालमा नै थिए । संविधान आयो,त्यसपछि देशले विकासको गति लिन्छ होला भनेको त्यसको लगत्तै नाकाबन्दी भयो, अव त्यो नाकाबन्दी भोगेको मैले जुन विषयहरू देखे त्यसपछि मलाई निकै अप्ठयारो महसुस भएको छ । यसलाई चिर्दै अगाडि वढन धेरै सुझवुझको आवश्यकता छ । त्यसैले तपाईँले भन्नु भए जस्तो पन्ध्र वर्षमा समृद्ध नेपाल हुने सम्भावना म देख्दिन् । 

अन्त्यमा,तपाईँले नेपालमा गर्नु भएको या गर्ने सोचमा रहनुभएको कुनै योजना छ की ? 

हेर्नोस,हामीहरूले नेपालमा छात्रवृत्ति मार्फत विद्यार्थीहरूको शिक्षामा योगदान दिएका छौँ । हामीहरूले क्यलाफिोर्नियामा रहेको अमेरिका नेपाल सोसाईटी मार्फत वेस्टी एण्ड मेरिल गुडल छात्रवृत्ति कोषबाट ३६ जनाले छात्रवृत्ति प्राप्त गरिसकेका थिए छन् । यसैगरी वेद एण्ड केन्या क्याना जोशी छात्रवृत्ति कोषबाट ५२ जनालाई दिईसकेका छौँ । यसमा मेरा छोराछोरीले एक लाखडलर चन्दा दिएका हुन् । यसमा अहिले करिब एक लाख ६० हजार डलर रहेको छ । तर यसमा भएको रकम केवल ब्याजमा मात्र चलाउन पाइने भएकाले अहिले यसबाट ब्याजको आम्दानीले एक जनालाई पनि छात्रवृत्ति दिन सक्ने अवस्था छैंन् , त्यसैले हामीहरूले वेद तथा क्याना फाउण्डेशनले अलग्गै छात्रवृत्ति दिँदै आएको छ । हाल यसरी छात्र वृत्ति पाउनेहरुमा १५ जनाले दश जोड दुईको छात्रवृत्तिमा अध्ययन गरिरहेका छन् भने तीन जनाले स्नातक तहको अध्ययन गरेका छन् । यसलाई निरन्तरता दिइरहेको छु । 

अमेरिका नेपाल सोसाईटीमा राखेको अक्षयकोष र त्यसको ब्याजले छात्रवृत्ति सञ्चालन गर्न अप्ठयारो परेकोले मैले कम्तीमा दश प्रतिशत रकम खर्च गर्न पाउन अनुरोध गरेको छु । त्यो भएको खण्डमा मलाई सहज हुने थियो ।

अर्को नेपालमा यस्तो कोष सञ्चालन गर्नका लागि संस्था दर्ता गर्नुपर्ने व्यवस्था रहेछ । मलाई सिधै खाता खोलेर सञ्चालन गर्न पाए हुन्थ्यो भन्ने लागेको हो । अरू त मेरो केही छैंन्, नेपाली समुदायमा सधैँ सक्रिय भएर आफूले सक्ने सहयोग गर्न पाए हुन्थ्यो भनेर लागिरहेको छु ।