अहिलेसम्म त एउटा सबैभन्दा ठुलो रहस्यको भाँडोको रूपमा रहेको कम्प्युटरको आजभन्दा २० वर्षअघिको हाइदुहाई झन् कस्तो थियो होला ? पश्चिमाहरुले आविष्कार गरेको त्यस विचित्रको भाँडोप्रति तेस्रो विश्वको पनि पिछडिएको नेपालजस्तो देशमा उपलब्धता नहुनु स्वभाविकै थियो । त्यसमा पनि नेपालको सरकारी विद्यालयमा सात कक्षामा अध्ययन गरिरहेको एक बालकले कम्प्युटरप्रतिको धारणा कस्तो बनाएको थियो होला ? 

यस्तै एक बालकले दुर्लभ मानिएको त्यो कम्पुटर आफ्नो सरको कोठामा देख्यो, सेतो पर्दाले बडो जतनसित छोपेर राखिएको  à¤° सेतो पर्दा खोलेर यसो हेर्यो । एक त कल्पना बाहिरको त्यो चमत्कारिक मेसिन र त्यसमा पनि उसले देख्यो नेपाली अक्षर । कम्प्युटर उसले देखेको पहिलो शब्द हो- स्वागतम् । कम्युटरमा नेपाली अक्षर देखेको उसको दिमाग पनि त्यही विचित्रको भाँडोमा कसरी धेरै भन्दा धेरै नेपाली अक्षर भर्ने भनेर नै घोत्लिन थाल्यो । नेपाल र नेपालीप्रतिको यो अगाध माया र त्यस कौतूहल दिमागले आज नेपालमा मात्र नभएर संसारभरि नै नेपाली कखरा छाउन सम्भव भएको छ । संसार डिजिटल हुँदैछ र हातहातमा स्मार्ट फोन प्राप्त छ । अब त तिनै बालकको स्वागतम शब्दको जिज्ञासाले अमेरिकामै बनेको एप्पल फोनदेखि सारा स्मार्ट फोनमा नेपाली पात्रो हेर्न नै सम्भव भएकोछ । यस्तो कल्पनालाई सफलतामा उतार्नसक्ने एक जना मेधावी नेपाली विद्यार्थी शङ्कर उप्रेतीको छोटै समयको प्रगतिलाई आजको यो शृंखलामा समेट्ने प्रयास गरिएको छ । 

तपाईँलाई आम जनमानसले कसरी चिन्ने ? 

म एक सामान्य नेपाली,जसले हाम्रो पात्रो भन्ने एप्स निर्माण गरयो । साथमा हाम्रो नेपाली कि बोर्ड, नेपाली शब्दकोष जस्ता एप्स मार्फत सेवा दिइरहेको छ, मलाई यसरी नै चिनाउनु हुँदा सन्तोष लिने गरेको छु ।

हाम्रो पात्रो नामको एप्स निर्माण गर्ने सोच कसरी आयो ?

जब म सन् २००८ मा अध्ययनको लागि अमेरिका आए । त्यसपछि कतिपय कुराहरू प्रवासमा मिस हुने रहेछ, यसरी मिस हुने कुरा मध्ये चाडपर्व एक हुन् । ठुलो चाडपर्व त याद हुने तर मुख्य चाड पर्वहरु जस्तै: आमाको मुख हेर्ने,तीज जस्ता सम्झिनु पर्ने तर खोजेर नपाईने अनि चाडहरु आएको गएको थाहै नहुने भयो, अनि आफनै प्रयोगको लागि एउटा सफटवेयर बनाएको थिए, पछि साथीहरूले यो हामीलाई पनि काम लाग्छ भन्न थाले । त्यसपछि साथी भाईहरुको बिचमा शेयर पनि भयो,त्यही साथी भाईहरुको सल्लाहमा यसलाई सबैको लागि खुला राख्ने निर्णय गरियो । हामीहरूले खोज्दै जाँदा थाहा लाग्यो कि एप्पल कम्पनीले ९९ डलर शुल्क लिएर एप्स रजिष्टर्ड गर्छ भन्ने त्यसपछि रजिष्टर्ड गरियो । यसरी अहिले सबैको हातमा यो सजिलै प्रयोग गर्न पाइएको छ । 

हामीहरूको तीनवटा एप्स छ, पहिलो हाम्रो पात्रो, नेपाली शब्द कोष हाम्रो नेपाली कि बोर्ड,यी सबै गरेर पचास लाख प्रयोग कर्ता छन् । 

तपाईँलाई के लाग्छ ? सूचना प्रविधि नेपाल जस्तो देशको लागि समृद्धि हासिल गर्न कसरी सहयोगी बन्न सक्छ ?

अहिलेको युग सूचना प्रविधिको युग हो,विश्वको द्रुत विकासमा यसले महत्त्वपूर्ण फडको मारेको छ, त्यसमाथि नेपाल जस्तो देशलाई छिटो गतिको विकासमा लैजाने हो भने सूचना प्रविधि नै मुख्य अस्त्र हो । किनकि अहिले कुनै विकासको सोच आयो भने त्यसलाई कागजमा उतार्ने चरणमा नै सूचना प्रविधि प्रयोगमा आउँछ । मलाई लाग्छ, नेपाल जस्तो विकट भौगोलिक वनोट भएको देशको आर्थिक विकासमा सूचना प्रविधिले महिनौ नहुने काम एक छिनमा गर्न सम्भव छ । त्यसैले समृद्ध नेपालको सपनामा सूचना प्रविधि एक महत्त्वपूर्ण उपकरणको रूपमा रहन सक्छ ।

खासमा अरू समस्या भन्दा पनि म सूचना प्रविधिको समस्याको बारेमा भन्न चाहन्छु । हामीहरूको अझै पनि सूचना प्रविधिको लागि आवश्यक पर्ने पूर्वाधार नै तयार भईसकेका छैंनन् । त्यो भित्र ऊर्जा देखि उच्च गतिको इन्टरनेट सेवा समेत पर्दछ । अर्को जनशक्तिको पनि अभाव रहेको छ । दक्ष र व्यावसायिक जनशक्ति सूचना प्रविधिको महत्त्वपूर्ण अस्त्र हो । कुनै राम्रो कम्पनीले भोलि आउटसोर्सिङ्ग मात्रै गर्दा पनि एकै पटक हजार जना खोज्न सक्छ तर हामीकहाँ त्यस्तो जनशक्ति छैंन् । 

यसै गरी नेपालमा कतिपय अवस्थामा उत्पादन र लागतको तादम्यता मिलेको छैंन्, अर्थात् जुन एप्स विकास गरिन्छ त्यसको बजारको सानो भईदिनाले लागत मूल्य अनुसारको आम्दानी नभएको अवस्था छ । 

यदि नेपालले सूचना प्रविधिको क्षेत्रमा फडको मार्ने हो भने ई कमर्समा जाने सोच बनाउनु परयो । त्यो भनेको हरेक कुराको भुक्तानी गर्ने प्राविधिक क्षमताको विषयलाई स्वीकार गर्ने, अर्थात् पेमेन्ट गेटवे ( अन्तर भुक्तानी संयन्त्र) । यो गेटवेको आधारमा तपाईँ हरेक क्षेत्रको क्रियालापमा प्रविधि जोडिन आउँछ । 

मलाई के लाग्छ भने जसरी हामी अमेरिकामा विल भुक्तानीको माध्यम आफ्नो इमेल वा अनलाइन मार्फत गरेर हरेक वस्तु र सेवा खरिद गर्न सक्छौँ । त्यस्तै प्रविधिले मात्र हाम्रो अर्थतन्त्रमा योगदान दिन सक्छ । त्यो जोडनका लागि अव सरकारी तवरवाट समय सापेक्ष नीति नियम आउन सक्नु पर्छ । 

साथै सूचना प्रविधि उच्च तवरको प्रतिस्पर्धा हुने क्षेत्र भएकाले विश्वको आवश्यकता अनुसारको प्रविधि विकास गर्ने र त्यसलाई मजबुत मार्केटिङ्गको पनि खाँचो रहेको छ । त्यसका लागि हाम्रा विश्वविद्यालयहरुले ठोस अवधारणा सहित जनशक्ति उत्पादनको सोचमा जानु पर्छ । 

निश्चिय नै, अहिले हेर्नु त नेपालीहरू रकम खर्च गरेर स्मार्ट फोन वोकिरहेका छन् । तर त्यसको उपयोग गर्न सकेको खोइ ? तपाईँ हामी बसेको ठाउँमा एउटा स्मार्ट फोनले हरेक कुराको सम्भव भएको छ । खाने, तिर्ने,हिडने देखि सबै कुरा ।

खासमा नेपालमा यातायात, स्वास्थ्य लगायतका क्षेत्रमा त्यस्तो खालको एप्स निर्माण गरेर जोडने हो भने नागरिक तहमा पनि धेरै सुविधा हुने थियो । त्यो केही मात्रामा प्रयास त भएको छ, तर सरकारले पेमेन्ट गेटवेको अवधारणामा नगएको कारणले कठिन भएको अवस्था छ । आखिर अर्थतन्त्र गतिशील बनाउने ईकमर्स ले नै हो । 

हामी साथी भाइ मिलेर लागि रहेका पनि छौँ, मेरो पहलमा काठमाण्डौंमा एउटा अफिस पनि सञ्चालनमा आएको छ । साथै नेपालमा भएका युवाहरूलाई विभिन्न अन्र्तक्रिया तथा तालिममा दिने काममा पनि सहभागी भएको छु । त्यस्तै खालको अलि ठुलो दायराको तालिम लैजाने सोचमा रहेको पनि छु । मलाई सूचना प्रविधि ठुलो अवसरको क्षेत्र हो जस्तो लाग्छ । यसमा पोख्त हुनका लागि युवाहरूलाई मेहनत गर्न अनुरोध गर्दछु । किनकि मेहनतले खोजी गराउँछ, खोजीले सृजना वढाउँछ । जहाँ सृजना हुन्छ त्यसमा मूल्य प्राप्ति हुन्छ ।