नारायण नà¥à¤¯à¥Œà¤ªà¤¾à¤¨à¥‡ विषà¥à¤£à¥ नेपाल ( रासस ) काठमाडौà¤, १९ साउन ।
गणतानà¥à¤¤à¥à¤°à¤¿à¤• à¤à¤µà¤®à¥ लोकतानà¥à¤¤à¥à¤°à¤¿à¤• नयाठसंविधान जारी à¤à¤à¤ªà¤›à¤¿ दोसà¥à¤°à¥‹ पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ बनà¥à¤¨à¥‡ सौà¤à¤¾à¤—à¥à¤¯ नेकपा (माओवादी केनà¥à¤¦à¥à¤°)का अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· पà¥à¤·à¥à¤ªà¤•à¤®à¤² दाहाल ‘पà¥à¤°à¤šà¤£à¥à¤¡’ ले पà¥à¤°à¤¾à¤ªà¥à¤¤ गरà¥à¤¨à¥à¤à¤à¤•à¥‹ छ । à¤à¥‚मिगत राजनीतिबाट खà¥à¤²à¤¾ राजनीतिमा पà¥à¤°à¤µà¥‡à¤¶ गरेपछि उहाठदोसà¥à¤°à¥‹ पटक मà¥à¤²à¥à¤•à¤•à¥‹ सरà¥à¤µà¤¾à¥‡à¤šà¥à¤š तह पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ पदमा पà¥à¤—à¥à¤¨ सफल हà¥à¤¨à¥à¤à¤à¤•à¥‹ छ । माओवादी पारà¥à¤Ÿà¥€à¤•à¤¾ तरà¥à¤«à¤¬à¤¾à¤Ÿ अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤·à¤•à¤¾ हैसियतमा उहाठदà¥à¤ˆà¤ªà¤Ÿà¤• पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€à¤•à¥‹ सरà¥à¤µà¤¾à¥‡à¤šà¥à¤š पद हाà¤à¤•à¥à¤¦à¥ˆ हà¥à¤¨à¥à¤¹à¥à¤¨à¥à¤› ।
संसदीय वà¥à¤¯à¤µà¤¸à¥à¤¥à¤¾à¤•à¥‹ खरो र दरो पकà¥à¤·à¤ªà¤¾à¤¤à¥€ à¤à¤µà¤®à¥ सदनमा सबैà¤à¤¨à¥à¤¦à¤¾ ठà¥à¤²à¥‹ दल नेपाली काà¤à¤—à¥à¤°à¥‡à¤¸à¤•à¥‹ साथ र समरà¥à¤¥à¤¨à¤®à¤¾ अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· दाहाल पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ निरà¥à¤µà¤¾à¤šà¤¿à¤¤ हà¥à¤¨à¥à¤à¤à¤•à¥‹ हो । यसबाट संसदीय लोकतानà¥à¤¤à¥à¤°à¤¿à¤• पà¥à¤°à¤œà¤¾à¤¤à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¤®à¤¾ नयाठइतिहासको रचना समेत à¤à¤à¤•à¥‹ छ ।
संसदीय पà¥à¤°à¤œà¤¾à¤¤à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¤®à¤¾ आसà¥à¤¥à¤¾ र विशà¥à¤µà¤¾à¤¸ राखà¥à¤¨à¥‡à¤¹à¤°à¥ à¤à¤¨à¥à¤¦à¤›à¤¨à¥ – राजनीतिमा सधैà¤à¤•à¤¾ लागि कोही कसैको शतà¥à¤°à¥ र मितà¥à¤°à¥ हà¥à¤à¤¦à¥ˆà¤¨ । ततà¥à¤•à¤¾à¤²à¥€à¤¨ पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ शेरबहादà¥à¤° देउवालाई जà¥à¤žà¤¾à¤ªà¤¨à¤ªà¤¤à¥à¤° दिई २०५२ फागà¥à¤¨ १ गते à¤à¥‚मिगत राजनीतिमा हाम फालेका अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· दाहाललाई तिनै देउवाले उहाà¤à¤²à¤¾à¤ˆ पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ पदको पà¥à¤°à¤¸à¥à¤¤à¤¾à¤µ गरी नयाठराजनीतिक संसà¥à¤•à¤¾à¤°à¤•à¥‹ सà¥à¤°à¥à¤µà¤¾à¤¤ गरà¥à¤¨à¥à¤à¤¯à¥‹ । नेकाको यो तà¥à¤¯à¤¾à¤—लाई लोकतानà¥à¤¤à¥à¤°à¤¿à¤• संसदीय पà¥à¤°à¤œà¤¾à¤¤à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¤•à¥‹ अनà¥à¤ªà¤® उदाहरण मानà¥à¤¨ सकिनà¥à¤› ।
२०६३ मङà¥à¤¸à¤¿à¤°à¤®à¤¾ बरà¥à¤¹à¤¤ शानà¥à¤¤à¤¿ समà¥à¤à¥Œà¤¤à¤¾à¤ªà¤›à¤¿ हात ततà¥à¤•à¤¾à¤²à¥€à¤¨ पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ गिरिजापà¥à¤°à¤¸à¤¾à¤¦ कोइरलासà¤à¤— हात मिलाउà¤à¤¦à¥ˆ दाहाल ।
आफà¥à¤¨à¥‹ दल ठà¥à¤²à¥‹ हà¥à¤à¤¦à¤¾à¤¹à¥à¤à¤¦à¥ˆ नेका सà¤à¤¾à¤ªà¤¤à¤¿ समेत हà¥à¤¨à¥à¤à¤à¤•à¤¾ पूरà¥à¤µà¤ªà¥à¤°à¤® देउवाले देखाउनà¥à¤à¤à¤•à¥‹ यो ‘राजनीतिक उदारता’मा कà¥à¤¨ पारà¥à¤Ÿà¥€à¤²à¥‡ बढी लाठउठाउà¤à¤²à¤¾ ? यो à¤à¤µà¤¿à¤·à¥à¤¯à¤®à¤¾ देखिà¤à¤²à¤¾ नै । नेपालको संसदीय अà¤à¥à¤¯à¤¾à¤¸à¤®à¤¾ सदनमा तेसà¥à¤°à¥‹ हà¥à¤¨à¥‡ पारà¥à¤Ÿà¥€à¤²à¥‡ बढी पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€à¤•à¥‹ लाठलिइरहेको देखिनà¥à¤› । यही लाà¤à¤¬à¤¾à¤Ÿ नै विगतमा राषà¥à¤Ÿà¥à¤°à¤¿à¤¯ पà¥à¤°à¤œà¤¾à¤¤à¤¨à¥à¤¤à¥à¤° पारà¥à¤Ÿà¥€à¤•à¤¾ तरà¥à¤«à¤¬à¤¾à¤Ÿ सूरà¥à¤¯à¤¬à¤¹à¤¾à¤¦à¥à¤° थापा र लोकेनà¥à¤¤à¥à¤°à¤¬à¤¹à¤¾à¤¦à¥à¤° चनà¥à¤¦à¤²à¥‡ पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ बनà¥à¤¨à¥‡ सौà¤à¤¾à¤—à¥à¤¯ पà¥à¤°à¤¾à¤ªà¥à¤¤ गरà¥à¤¨à¥à¤à¤à¤•à¥‹ थियो ।
विगतमा अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· दाहालकै साथ र सहयोगमा नेकपा (à¤à¤®à¤¾à¤²à¥‡)का नेतादà¥à¤µà¤¯ माधव नेपाल र à¤à¤²à¤¨à¤¾à¤¥ खनाल पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ बनà¥à¤¨à¥à¤à¤à¤•à¥‹ थियो । à¤à¤®à¤¾à¤²à¥‡ अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· केपी शरà¥à¤®à¤¾ ओलीलाई पà¥à¤°à¤® बनाउà¤à¤¦à¤¾ पनि अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· दाहाल नै पà¥à¤°à¤¸à¥à¤¤à¤¾à¤µà¤• हà¥à¤¨à¥à¤¹à¥à¤¨à¥à¤¥à¥à¤¯à¥‹ । तर पहिलोपटक पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ बनà¥à¤¨ à¤à¤®à¤¾à¤²à¥‡à¤•à¥‹ साथ पाउनà¥à¤à¤à¤•à¤¾ अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· दाहालले यसपटक à¤à¤®à¤¾à¤²à¥‡à¤•à¥‹ साथ र सहयोग पाउनà¥à¤à¤à¤¨ ।
संविधानसà¤à¤¾à¤•à¥‹ पहिलो निरà¥à¤µà¤¾à¤šà¤¨à¤®à¤¾ ततà¥à¤•à¤¾à¤²à¥€à¤¨ नेकपा माओवादी सबैà¤à¤¨à¥à¤¦à¤¾ ठà¥à¤²à¥‹ शकà¥à¤¤à¤¿à¤•à¤¾ रूपमा सà¥à¤¥à¤¾à¤ªà¤¿à¤¤ à¤à¤à¤¸à¤à¤—ै उहाà¤à¤²à¥‡ पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€à¤•à¥‹ जिमà¥à¤®à¥‡à¤µà¤¾à¤°à¥€ समà¥à¤¹à¤¾à¤²à¥à¤¨à¥‡ मौका पाउनà¥à¤à¤à¤•à¥‹ थियो । नेपालका वामपनà¥à¤¥à¥€ नेतामधà¥à¤¯à¥‡ दोसà¥à¤°à¥‹à¤ªà¤Ÿà¤• पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ हà¥à¤¨à¥‡ अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· दाहाल पहिलो वà¥à¤¯à¤•à¥à¤¤à¤¿ हà¥à¤¨à¥à¤¹à¥à¤¨à¥à¤› ।
ततà¥à¤•à¤¾à¤²à¥€à¤¨ à¤à¤®à¤¾à¤²à¥‡ अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· मनमोहन अधिकारी पहिलो कमà¥à¤¯à¥à¤¨à¤¿à¤¸à¥à¤Ÿ पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ हà¥à¤¨à¥à¤à¤¯à¥‹ à¤à¤¨à¥‡ तà¥à¤¯à¤¸à¤ªà¤›à¤¿ कà¥à¤°à¤®à¤¶à¤ƒ दाहाल, माधवकà¥à¤®à¤¾à¤° नेपाल, à¤à¤²à¤¨à¤¾à¤¥ खनाल, डा बाबà¥à¤°à¤¾à¤® à¤à¤Ÿà¥à¤Ÿà¤°à¤¾à¤ˆ र केपी ओली तà¥à¤¯à¥‹ पदमा आसीन हà¥à¤¨à¥à¤à¤¯à¥‹ ।
आफà¥à¤¨à¤¾ सहकरà¥à¤®à¥€à¤¹à¤°à¥à¤¸à¤‚ग
अघिलà¥à¤²à¥‹ पटक २१ राजनीतिक दलको समरà¥à¤¥à¤¨à¤®à¤¾ दà¥à¤ˆ तिहाइà¤à¤¨à¥à¤¦à¤¾ बढी अरà¥à¤¥à¤¾à¤¤à¥ ४६४ मतका साथ पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ पदमा दाहाल निरà¥à¤µà¤¾à¤šà¤¿à¤¤ हà¥à¤¨à¥à¤à¤à¤•à¥‹ थियो ।
दशवरà¥à¤·à¥‡ सशसà¥à¤¤à¥à¤° दà¥à¤µà¤¨à¥à¤¦à¥à¤µà¤•à¥‹ नेतृतà¥à¤µ गरेका अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· दाहाल बालà¥à¤µà¤¾à¤Ÿà¤¾à¤°à¤®à¤¾ सारà¥à¤µà¤œà¤¨à¤¿à¤• à¤à¤à¤•à¥‹ १० वरà¥à¤·à¤®à¥ˆ मà¥à¤²à¥à¤•à¤•à¥‹ कारà¥à¤¯à¤•à¤¾à¤°à¥€ पà¥à¤°à¤®à¥à¤– बनेर दोसà¥à¤°à¥‹ पटक बालà¥à¤µà¤¾à¤Ÿà¤¾à¤° पà¥à¤°à¤µà¥‡à¤¶ गरà¥à¤¨ सफल हà¥à¤¨à¥à¤à¤¯à¥‹ ।
कासà¥à¤•à¥€ ढिकà¥à¤° पोखरीमा छविलालको छवि बनाउनà¥à¤à¤à¤•à¤¾ दाहालले राजनीतिमा कलà¥à¤¯à¤¾à¤£, विशà¥à¤µà¤¾à¤¸, निरà¥à¤®à¤¾à¤£à¤œà¤¸à¥à¤¤à¤¾ उपनाम हà¤à¥à¤¦à¥ˆ ‘पà¥à¤°à¤šà¤£à¥à¤¡’का रूपमा खà¥à¤¯à¤¾à¤¤à¤¿ आरà¥à¤œà¤¨ गरà¥à¤¨à¥à¤à¤à¤•à¥‹ हो ।
पहिलो पटक पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ हà¤à¥à¤¦à¤¾ दिल खोलेर सघाà¤à¤•à¥‹ à¤à¤®à¤¾à¤²à¥‡ अहिले विपकà¥à¤·à¤®à¤¾ उà¤à¤¿à¤à¤•à¥‹ छ । पà¥à¤°à¤®à¥à¤– दलहरà¥à¤¬à¥€à¤š राषà¥à¤Ÿà¥à¤°à¤¿à¤¯ सहमतिको सरकार गठनको पà¥à¤°à¤¯à¤¾à¤¸à¤²à¥‡ परिणाम दिन नसकेपछि पहिलो ठà¥à¤²à¥‹ दलको समरà¥à¤¥à¤¨à¤®à¤¾ संसदà¥à¤®à¤¾ तेसà¥à¤°à¥‹ à¤à¥‚मिकामा रहेको माओवादीको नेतृतà¥à¤µà¤®à¤¾ सरकार गठनको चाà¤à¤œà¥‹à¤ªà¤¾à¤œà¥‹ मिलेको हो ।
कारà¥à¤¯à¤•à¤¾à¤°à¥€ अधिकारसहितको पà¥à¤°à¤¤à¥à¤¯à¤•à¥à¤· राषà¥à¤Ÿà¥à¤°à¤ªà¤¤à¥€à¤¯ पà¥à¤°à¤£à¤¾à¤²à¥€à¤•à¥‹ वकालत गरà¥à¤¨à¥à¤à¤à¤•à¤¾ अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· दाहालमा मà¥à¤²à¥à¤•à¤•à¥‹ शकà¥à¤¤à¤¿ सनà¥à¤¤à¥à¤²à¤¨à¤•à¤¾ कारण सो à¤à¤œà¥‡à¤¨à¥à¤¡à¤¾à¤²à¥‡ मूरà¥à¤¤à¤°à¥à¤ª लिन नसकेपनि कारà¥à¤¯à¤•à¤¾à¤°à¥€ पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€à¤•à¥‹ जिमà¥à¤®à¥‡à¤µà¤¾à¤°à¥€ दोहोरिन पà¥à¤—ेको छ ।
यस पटक उहाà¤à¤²à¥‡ आफà¥à¤¨à¥ˆ समरà¥à¤¥à¤¨à¤®à¤¾ रहेको केपी ओली सरकारविरà¥à¤¦à¥à¤§ अविशà¥à¤µà¤¾à¤¸à¤•à¥‹ पà¥à¤°à¤¸à¥à¤¤à¤¾à¤µ लिà¤à¤° सदन छिरà¥à¤¨à¥ à¤à¤¯à¥‹ ।
विगतमा à¤à¤à¤•à¥‹ सहमति कारà¥à¤¯à¤¾à¤¨à¥à¤µà¤¯à¤¨ नगरेको तथा समरà¥à¤¥à¤¨ गरेको दललाई बेवासà¥à¤¤à¤¾ गरेर à¤à¥‚मिकाविहीन तà¥à¤²à¥à¤¯à¤¾à¤à¤•à¥‹ आरोप लगाउà¤à¤¦à¥ˆ अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· दाहालले ओलीविरà¥à¤¦à¥à¤§ मोरà¥à¤šà¤¾à¤¬à¤¨à¥à¤¦à¥€ गरà¥à¤¨à¥à¤ªà¤°à¥à¤¨à¥‡ सà¥à¤¥à¤¿à¤¤à¤¿ सिरà¥à¤œà¤¨à¤¾ à¤à¤à¤•à¥‹ पà¥à¤°à¤¤à¤¿à¤•à¥à¤°à¤¿à¤¯à¤¾ दिनà¥à¤à¤à¤•à¥‹ थियो ।
२०६१ सालमा रोलà¥à¤ªà¤¾à¤•à¥‹ थवाङमा ।
विगत दश वरà¥à¤·à¤¸à¤®à¥à¤® à¤à¤• अरà¥à¤•à¤¾à¤µà¤¿à¤°à¥à¤¦à¥à¤§ कटाकà¥à¤· गरेर उà¤à¤¿à¤à¤•à¤¾ लोकतानà¥à¤¤à¥à¤°à¤¿à¤• र वामपनà¥à¤¥à¥€ शकà¥à¤¤à¤¿à¤¬à¥€à¤šà¤•à¥‹ यो गठबनà¥à¤§à¤¨ सतà¥à¤¤à¤¾à¤•à¥‹ लागि मातà¥à¤° हà¥à¤¨à¥‡ त होइन à¤à¤¨à¥‡à¤° आशङà¥à¤•à¤¾ गरà¥à¤¨à¥‡à¤¹à¤°à¥ पनि छनॠ। विसं २०२८ मा पà¥à¤·à¥à¤ªà¤²à¤¾à¤² समूहको सदसà¥à¤¯à¤¤à¤¾ लिà¤à¤° वामपनà¥à¤¥à¥€ आनà¥à¤¦à¥‹à¤²à¤¨à¤®à¤¾ होमिà¤à¤•à¤¾ अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· दाहालले सà¥à¤°à¥à¤•à¤¾ दिनमा शिकà¥à¤·à¤£ पेसासमेत अङà¥à¤—ालà¥à¤¨à¥ à¤à¤à¤•à¥‹ थियो ।
विसं २०५२ फागà¥à¤¨ १ गतेदेखि सà¥à¤°à¥ à¤à¤à¤•à¥‹ सशसà¥à¤¤à¥à¤° दà¥à¤µà¤¨à¥à¤¦à¥à¤µà¤•à¥‹ नेतृतà¥à¤µ गरà¥à¤¨à¥à¤à¤à¤•à¤¾ दाहाललाई ततà¥à¤•à¤¾à¤²à¥€à¤¨ शाही सरकारको गतिविधिले संसदà¥à¤µà¤¾à¤¦à¥€ दलसà¤à¤— राजनीतिक सहकारà¥à¤¯ गरà¥à¤¨à¥‡ वातावरण बनाà¤à¤•à¥‹ थियो । फलसà¥à¤µà¤°à¥à¤ª २०६३ मङà¥à¤¸à¤¿à¤° ॠगते नेपालको इतिहासमै महतà¥à¤¤à¥à¤µà¤ªà¥‚रà¥à¤£ दसà¥à¤¤à¤¾à¤¬à¥‡à¤œà¤•à¥‹ रूपमा रहेको १२ बà¤à¥à¤¦à¥‡ सहमतिले उहाà¤à¤²à¤¾à¤ˆ नेपालको खà¥à¤²à¤¾ राजनीतिमा अवतरण गरायो ।
नेपालको राजनीतिक कà¥à¤·à¥‡à¤¤à¥à¤°à¤®à¤¾ पà¥à¤°à¤–र वकà¥à¤¤à¤¾à¤•à¥‹ रूपमा पहिचान बनाउन सफल नवनिरà¥à¤µà¤¾à¤šà¤¿à¤¤ पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ दाहाललाई आफूलाई लागेको बोलà¥à¤¨à¥‡ र आफà¥à¤¨à¥‹ वचनमा अडà¥à¤¨ नसà¥à¤•à¤¨à¥‡ नेताको रूपमा पनि चितà¥à¤°à¤£ गरà¥à¤¨à¥‡ गरिनà¥à¤› ।
नयाठसंविधान कारà¥à¤¯à¤¾à¤¨à¥à¤µà¤¯à¤¨, नेपालले चीन र à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤¬à¥€à¤šà¤®à¤¾ सनà¥à¤¤à¥à¤²à¤¨ कायम राखà¥à¤¦à¥ˆ अगाडि बढà¥à¤¨à¥ अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· दाहालका पà¥à¤°à¤®à¥à¤– चà¥à¤¨à¥Œà¤¤à¥€ हà¥à¤¨à¥ । संविधान कारà¥à¤¯à¤¾à¤¨à¥à¤µà¤¯à¤¨ गरà¥à¤¨ २०à¥à¥ª माघ ॠगतेà¤à¤¿à¤¤à¥à¤° तीन तहको निरà¥à¤µà¤¾à¤šà¤¨ गरà¥à¤¨à¥‡ अहं जिमà¥à¤®à¥‡à¤µà¤¾à¤°à¥€ अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· दाहालमाथि छ ।
राजनीतिमा फरक विचार राखà¥à¤¨à¥‡à¤¹à¤°à¥à¤µà¤¿à¤°à¥à¤¦à¥à¤§ आकà¥à¤°à¤¾à¤®à¤• शैलीमा उतà¥à¤°à¤¨à¥‡ तथा à¤à¤¾à¤µà¥à¤• à¤à¤ˆ निरà¥à¤£à¤¯ लिने उहाà¤à¤•à¥‹ बानीलाई कमजोरीका रूपमा पनि हेरà¥à¤¨à¥‡ गरिनà¥à¤› । रासस